Technologie en Digitale zorgExterne leefcirkel

Gepubliceerd op: 18-12-2023

Laatst bijgewerkt op: 18-12-2023

Wat is een externe leefcirkel?

De inzet van leefcirkeltechnologie kan helpen om bepaalde cliënten van een verpleeghuis of cliënten die met verpleegzorg zelfstandig wonen meer bewegingsvrijheid te kunnen geven. Een externe leefcirkel of leefcirkel XL is een geografische zone buiten, waarbinnen een cliënt zich vrij kan bewegen. Het is mogelijk om op een elektronische kaart een begrenzing in te tekenen, oftewel een ‘veilige zone’ of ‘wandelzone’. Dit intekenen heet geofencing. Als een cliënt buiten de begrenzing komt, dan kunnen zorgprofessionals, mantelzorgers en de cliënt zelf een melding ontvangen.

Ook is het mogelijk om naast deze veilige zone een ‘no go’-zone in te tekenen, een gebied of gebieden waar een cliënt vanwege diens veiligheid niet zou mogen komen. Na een melding kun je op een elektronische kaart van de buitenomgeving de persoon volgen die mogelijk kan gaan dwalen of al dwaalt.

Cliënten dienen een draagbaar apparaatje bij zich te dragen waarin GPS en/of een andere technologie voor lokalisatie buiten is verwerkt. Dit is een GPS-tracker. Het draagbare apparaatje kan bijvoorbeeld een polsband zijn of een hanger die aan een ketting om de hals kan hangen. Via triangulatie (driehoeksmeting) wordt vanuit satellieten in een baan om de aarde bepaald waar een persoon precies is.

Een aanbeveling is dat de GPS-tracker ook technologie bevat voor lokalisatie binnen een gebouw, zoals een verpleeghuis. GPS of een andere vergelijkbare technologie voor lokalisatie buiten werkt meestal niet binnen een groter gebouw. Dit kan valse meldingen geven alsof een cliënt de ingetekende zones buiten overschrijdt.

De technologie voor lokalisatie binnen is een ander type technologie. Een GPS-tracker met technologie voor lokalisatie binnen schakelt de GPS uit als de GPS-tracker binnen het gebouw is. En deze technologie activeert de GPS automatisch als de cliënt van binnen naar buiten gaat.

Doelgroep van externe leefcirkel

De doelgroep voor de externe leefcirkel zijn cliënten met dementie of andere geheugenproblematiek met een indicatie Wet langdurige zorg (Wlz) die:

  • intramuraal wonen;
  • extramuraal wonen met een Volledig Pakket Thuis (VPT);
  • of Modulair Pakket Thuis (MPT) met een wens tot meer vrijheid.

Binnen de doelgroep vallen cliënten die kunnen gaan dwalen, de weg kwijtraken of weglopen. Onder de Wlz gaat het dan om een vorm van toezicht op afstand. Zie verder onder financiering.

Er zijn nog geen effecten op arbeidsbesparing in onderzoek aangetoond. De ervaring is dat wanneer een bewoner dwaalt dit veel tijd kan kosten als zorgprofessionals ad hoc naar de bewoner buiten op zoek moeten gaan. Deze tijd wordt korter door de inzet van externe leefcirkels.

Andere effecten zijn meer zelfstandigheid, een groter gevoel van vrijheid en meer levensgeluk bij cliënten door meer leefruimte voor cliënten. Daarnaast blijven cliënten actiever. Dit heeft positieve gevolgen op hun mobiliteit en psychische gesteldheid. Mogelijk leidt dat tot een vermindering van wegloopincidenten. Medewerkers en cliënten ervaren ook minder onrust wanneer een cliënt het gebouw verlaat. Medewerkers kunnen een veiliger gevoel krijgen, omdat ze minder incidenten en escalatie verwachten. Dit draagt mogelijk bij aan een vermindering van het ziekteverzuim.

In de praktijk worden tot nu toe vaak leefcirkels voor interne dwaalpreventie toegepast. Hierbij draagt een cliënt een polsband met interne technologie voor lokalisatie, geen GPS maar bijvoorbeeld via bluetooth. Binnen een gebouw worden meerdere leefcirkels onderscheiden.

Dwaalpreventie betekent dat een bepaalde cliënt wel door een bepaalde deur mag en een andere cliënt niet. Voor deze laatste cliënt blijft de deur op slot. Een melding volgt als deze cliënt toch door de deur komt. Er volgt ook een melding als deze cliënt gedurende een in te stellen tijd voor de deur blijft staan. Het verkeer door de deur wordt namelijk geblokkeerd zolang de cliënt voor de deur blijft staan. Deze leefcirkels voor interne dwaalpreventie zijn nog niet in deze kennisbank opgenomen.

Zachte kostenZachte baten
  • Uitleg aan cliënten en mantelzorg.
  • Bij foutief gebruik: risico op vallen.
  • Kan het gevoel van vrijheid en mobiliteit verminderen.
  • Mate van draagcomfort (afhankelijk van de toepassing). 
  • Meer eigen regie bij cliënt (ten opzichte van constante begeleiding).
  • Kan gevoel van vrijheid en mobiliteit voor cliënt vergroten.
  • Groter gevoel van veiligheid voor cliënt.
  • Rust voor cliënt.
  • Rust en gerust gevoel voor zorgprofessionals en naasten.
Harde kostenHarde baten
  • Kosten introductie in de organisatie (training, installatie, beheer).
  • Kosten hardware/software.
  • Instellen, bijhouden en afstemmen door zorgprofessional.
  • Kosten abonnement.
  • Kosten randvoorwaarden zoals smartphones en internetconnectie.
  • Bij storingen: extra werklast.
  • Minder tijd nodig voor het zoeken naar cliënten.
  • Minder directe controle of supervisie van cliënten.
WMOFinanciering onder de Wmo is niet bekend, maar kan in principe wel. Dit valt onder het prestatieveld ‘ondersteuning mantelzorg’.
ZVW

Een externe leefcirkel of GPS-tracker is een vorm van toezicht op afstand en geen zorg op afstand. In principe valt dit daarmee niet onder de Zvw-prestatie ‘thuiszorgtechnologie’.

Wel is onder de Zvw gelijktijdige financiering onder de Wmo mogelijk voor een cliënt met een Zvw-indicatie. Zie hierboven. 

WlzToezicht op afstand wordt gefinancierd vanuit de Wlz. Bij Wlz-intramuraal en het Volledig Pakket Thuis (VPT-)financiering vanuit het dagtarief. Bij het Modulair Pakket Thuis (MPT) is het declareren van extra uren mogelijk voor de financiering van dit toezicht op afstand bij het regionale Wlz-zorgkantoor onder de prestatie ‘thuiszorgtechnologie Wlz’. 
  1. Tangenborgh in het kader van de challenge verpleeghuizen van de toekomst (2019); Eindrapportage over toepassing van leefcirkelverruimende technologie binnen Tangenborgh.
  2. Rudi Dierkx e.a. (2017), ‘Bewegingsvrijheid en mobiliteit, maximaliseren en optimaliseren bij bewoners met dementie’, onder begeleiding van RadboudMC, Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde.
  3. Bartlett, R., Brannelly, T., & Topo, P. (2019). Using GPS technologies with people with dementia. Tidsskrift for omsorgsforskning, 5(03), 84-98.
  4. Øderud, T., Landmark, B., Eriksen, S., Fossberg, A. B., Aketun, S., Omland, M., et al. (2015, August). Persons with Dementia and Their Caregivers Using GPS. In AAATE Conf. (pp. 212-221).
  5. Pot, A. M., Willemse, B. M., & Horjus, S. (2012). A pilot study on the use of tracking technology: feasibility, acceptability, and benefits for people in early stages of dementia and their informal caregivers. Aging & mental health, 16(1), 127-134. 
  6. Buimer, H.P., Cornelisse, L., & Nap, H.H. (2020). Moving safely, living independently: The co-creation of FreeWalker. Gerontechnology, 19(0), 1-1, https://doi.org/10.4017/gt.2020.19.s.69958.

Waar vinden projecten en onderzoek plaats?

Project Leefcirkel XL van Technologie en Zorg Academie (TZA) IJssel-Vecht (Zwolle en omgeving) in samenwerking met negen zorgorganisaties in de regio. Vanaf 2023. 

Praktijkervaringen over externe leefcirkel:

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Wil jij op de hoogte blijven van praktijkvoorbeelden, nieuws, tools en bijeenkomsten over de verpleeghuiszorg? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief!

Schrijf je in