Een verhuizing naar het verpleeghuis: tips voor samenwerken met de mantelzorgers

Gepubliceerd op: 08-05-2024

Verhuizen naar het verpleeghuis is vaak een emotioneel ingrijpende periode voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Daarnaast moet er veel geregeld worden. Aandacht voor de mantelzorger is hierbij belangrijk. En het is belangrijk om met de mantelzorger samen te werken bij de verhuizing en daarna. Hoe pak je dat aan? Ontdek de tips en handige hulpmiddelen.

Informele zorgverleners, zoals mantelzorgers, zijn onmisbaar in het leven van hun naasten. Veel mantelzorgers ervaren het zorgen voor hun naaste als positief en vervullend. Lange en intensieve zorg kan alleen ook een zware belasting zijn. Zo voelt 10% van de 5 miljoen mantelzorgers zich overbelast. En bijna 1 op de 10 dochters van 80-plussers voelt zich zwaar belast door de mantelzorg.

Het is daarom belangrijk om oog te hebben voor de draaglast van mantelzorgers en met hen samen te werken. Ook als hun naaste naar het verpleeghuis verhuist. Ze blijven van grote betekenis. En mantelzorgers weten veel over hun naasten met dementie. Die informatie kan je helpen om de juiste zorg en ondersteuning te bieden in het verpleeghuis. Welke tips en hulpmiddelen zijn er om de samenwerking met mantelzorgers te versterken?

Tip 1: Zorg voor een warm welkom in het verpleeghuis

Geef mantelzorgers en hun naasten een warm welkom in het verpleeghuis. Heb bijvoorbeeld op de dag van de verhuizing aandacht voor een zachte landing van de nieuwe bewoner en van de mantelzorger.

Organiseert je organisatie ook thuisbezoeken? Laat diegene die thuis is geweest ook op de dag van de verhuizing aanwezig zijn. Dan is er een vertrouwd gezicht.

Tip 2: Heb oog voor de mantelzorger in verschillende fasen

Heb aandacht voor de mantelzorger in iedere fase waar de cliënt doorheen gaat. Waar kun je op letten in iedere fase?

Zorg voor een warm contact zolang de naaste nog thuis woont.
Geef een warm welkom bij de verhuizing naar het verpleeghuis.
Zorg samen met de mantelzorger voor het welzijn van de naaste tijdens het wonen in het verpleeghuis.
Geef ruimte aan waarden en wensen tijdens de laatste levensfase.
Kijk samen terug en vraag naar verbeterpunten tijdens het eindgesprek.

Zo bouw je een relatie op met de mantelzorger en kun je samen zorgen voor het welzijn van de bewoner.

Breng het sociale netwerk in kaart met een ecogram

Hoe groot en sterk is het sociale netwerk van iemand? Met een ecogram heb je snel een goed beeld van sociale contacten uit verschillende leefgebieden en weet je waar (potentiële) hulpbronnen zijn. Je betrekt ook familieleden en ook vrienden en kennissen en contacten met vrijwilligers en professionele zorg- en dienstverleners.

Lees hier meer over het gebruik van een ecogram.

Tip 3: Gebruik handige hulpmiddelen voor een goede samenwerking

Maak gebruik van handige hulpmiddelen voor een goede samenwerking met de mantelzorger. Handige hulpmiddelen zijn:

Het SOFA-model. In het SOFA-model kijk je naar 4 rollen van mantelzorgers en activiteiten van zorgmedewerkers:

Samenwerken met de mantelzorger als partner in de zorg. Erken de mantelzorger als medehulpverlener en waardeer wat diegene doet. Informeer over zorg en ziekte of leer de mantelzorger vaardigheden, zoals een goede manier van tillen. Kijk in een gesprek wat een mantelzorger graag wil (blijven) doen of leren. En maak dan afspraken. Gun de mantelzorger eerst wat rust. Houd wel contact en plan 3 weken na de verhuizing een gesprek in.
Ondersteunen van de mantelzorger als hulpvrager. Vraag in een gesprek hoe het met de mantelzorger gaat en waar diegene energie van krijgt. Signaleer mogelijke overbelasting en geef tips om goed voor zichzelf te zorgen of verwijs door naar een Alzheimer café, of een steunpunt mantelzorg.
Faciliteren van een persoonlijke relatie met de mantelzorger. Check en respecteer gewoontes, houd rekening met de privacy. Vraag eens aan de mantelzorger welke (leuke) dingen diegene wil blijven doen met diens naaste. Of wat onmogelijk is om te blijven doen. En hoe jij kan helpen.
Afstemmen met de mantelzorger als expert. Benut de kennis van de mantelzorger, vraag naar de wensen en behoeften van diens naaste. Geef aan dat wensen en behoeften kunnen veranderen bij mensen met dementie. Of vraag advies bij problemen of veranderingen in situaties. Bijvoorbeeld over wat helpt om een bewoner rustiger te krijgen en wat er in diens leven gebeurd is. Lees meer over het SOFA-model en bekijk de video met uitleg: SOFA-model: samenwerken met mantelzorgers (zorgvoorbeter.nl)

Soms wordt de eerste contactpersoon als ‘het schaap met de 5 poten’ gezien. Het idee kan bestaan dat je alleen contact hebt met die eerste contactpersoon. Maar er zijn vaak meer mensen betrokken die ook van betekenis kunnen zijn voor de bewoner. Ontdek tips en handvatten om samen te werken en breder te kijken dan de eerste contactpersoon: Samenwerken met de eerste contactpersoon van een bewoner (waardigheidentrots.nl)

De COUP-methode om een vertrouwensrelatie en samenwerkingsrelatie op te bouwen.

Contact leggen en houden met familie en andere naasten. Bijvoorbeeld door te groeten, door te laten zien wat je doet en waarom. Maak op vaste momenten afspraken om langer te praten. Vaste afspraken geven je als zorgmedewerker ook rust in je dagelijkse werk.
Ondersteunen van naasten bij moeilijke gevoelens. Bijvoorbeeld door te vragen wat het voor de mantelzorger betekent dat diens naaste in het verpleeghuis woont.
Uitnodigen van mantelzorgers om bijvoorbeeld leuke dingen samen met de naaste te blijven doen. Of kijken waar de mantelzorger goed in is en diegene daarvoor vragen. Bijvoorbeeld een (paas)brunch organiseren.
Participeren van mantelzorgers en met hen samenwerken en hen waarderen, zoals tijdens de Dag van de Mantelzorg. Tip van WZU Veluwe: WZU Veluwe heeft op basis van de COUP-methode het Familiestartgesprek ontwikkeld. In deze gesprekstool staat de cliënt centraal en verstevig je de relatie met de mantelzorger. Lees meer over het Familiestartgesprek: Mantelzorgers en naasten betrekken met FamilieStartGesprek! (waardigheidentrots.nl)

Bespreek wensen, verwachtingen en grenzen van alle betrokkenen

Het is belangrijk voor een fijne samenwerking om duidelijkheid te hebben met elkaar over ieders wensen, verwachtingen en grenzen. Bespreek daarom de volgende punten met alle betrokkenen:

Wat wil de bewoner met dementie en wat heeft die nodig? Bedenk dat wat de bewoner wil iets anders is dan wat mantelzorgers willen of nodig hebben. Soms is het moeilijk of kost het tijd om wensen en behoeften te weten en kunnen vertellen.
Besef dat je mensen kunt helpen bij het aangeven van hun wensen. Stel verdiepende vragen of geef voorbeelden.
Bespreek ook de kaders die jullie als organisatie stellen aan de zorg en ondersteuning thuis.
Bespreek waar de grenzen van alle betrokkenen liggen.
Geef aan wat kan de organisatie niet kan bieden.
Zet de afspraken in het zorgdossier en zorgplan. Blijf wel afstemmen en pas aan als dat nodig is.

Voorbeeld

Een coördinator vrijwilligerswerk zegt: ‘Het vraagt van medewerkers om ervoor open te staan dat familie over de vloer komt en vragen heeft. Het vraagt ook om in lastige situaties in de samenwerking te onderzoeken waar dat vandaan kan komen.

Een mantelzorger was bijvoorbeeld boos dat er niet elke dag gewandeld werd met diens naaste. Ik vroeg haar wat ze er lastig aan vond. En haar naaste bleek heel gelukkig te worden van buiten zijn.

Daarna heb ik meegedacht. Bijvoorbeeld een vrijwilliger die een keer per week meewandelt, de bewoner mee laten doen aan een wandelgroep. En ik vroeg de mantelzorger of iemand uit haar netwerk ook een keer kon komen wandelen. Zo kom je er samen wel uit.’

Dit artikel kwam tot stand naar aanleiding van een online webinar van Vilans tijdens de Dementie Lenteweek 2024. Het Kennisnetwerk Dementie organiseerde deze week. Sinds vorig jaar richt het netwerk zich vooral op de toekomst van dementiezorg en –ondersteuning.