Wiebren Oenema (Cordaan): ‘Verpleegzorg thuis werkt als je er vroeg bij bent’

Wiebren: ‘We zijn met verpleegzorg thuis begonnen, omdat we merken dat ouderen het liefst zo lang mogelijk thuis willen wonen. Ook willen we aansluiten bij het WOZO-programma van de overheid. We moeten de zorg anders gaan organiseren om in te kunnen spelen op ontwikkelingen.’

Vroegtijdige instroom verpleegzorg thuis

Maar hoe organiseer je verpleegzorg thuis? En wat werkt daarin goed? Een van de inzichten van Cordaan is dat cliënten vroegtijdig moeten instromen. Wiebren: ‘Soms krijgen wij pas een aanvraag als iemand eigenlijk al niet meer thuis kan wonen door vergevorderde dementie. Door er op tijd bij te zijn, kun je zorgdragen voor een stukje rust en vertrouwdheid. In de samenwerking creëer je met elkaar een structuur door af te stemmen wie wat doet waarbij je steeds meer op elkaar ingespeeld raakt. Op het moment dat de dementie in een meer vergevorderd stadium raakt, kan iemand in die structuur meestal nog een tijd goed blijven gedijen.’

Voordelen kleine teams

Wiebren: ‘Dit is de ideale bezetting waar we naar streven, maar dit lukt in de praktijk niet altijd. Het voordeel van een klein team is dat de betrokkenheid en de onderlinge verbondenheid groot is. De cliënten hebben op deze manier te maken met vaste gezichten. In de praktijk zien we dat we meestal 3 uur per dag bezig zijn met verpleegzorg thuis. Als iemand heel erg achteruitgaat, wil je zoveel mogelijk voorkomen dat iemand alsnog moet verhuizen. Dan kunnen we maximaal 5 uur per dag zorg bieden. Dat klinkt veel, maar vaak gaat het hier om een relatief korte periode.’

Aparte positionering VPT

Wiebren: ‘Wat goed bij ons werkt, is dat “zorgeloos thuis” echt een ander team is dan “zorg in de wijk”. Een belangrijke reden is dat VPT meer ruimte vraagt in autonomie van de zorgprofessional. Wat heeft iemand echt nodig in het moment? Professionals die VPT bieden krijgen meer tijd om aandacht te hebben voor welzijn. Zodat ze ook echt dat kopje koffie kunnen drinken met de cliënt. Het risico is dat als je verschillende cliënten moet bedienen, van wie je bij een aantal de gebruikelijke zorg thuis biedt, je als professional al snel terugvalt in de oude routine.’

Aandacht voor meer zelfstandigheid

Bij verpleegzorg thuis is het belangrijk om het taakgerichte werken los te laten voor een bredere blik. Wiebren: ‘Het kan bijvoorbeeld zijn dat iemand overstuur is en niet wil douchen. Dan staat het “overstuur zijn” echt centraal. De eerste focus is dan om ervoor te zorgen dat iemand weer goed in zijn vel komt te zitten.’ Ook kan er een hulpvraag zijn op het gebied van sociale contacten. Wiebren: ‘We zien dat als mensen minder eenzaam zijn, ze daar een opleving van krijgen. Hierdoor kunnen mensen weer makkelijker het ritme vinden. Dit geldt niet voor iedereen, maar bij sommige cliënten zie je dat ze door dat stukje aandacht, juist weer zelfstandiger worden.’

Wel in hetzelfde wijkgebouw

De teams van ‘zorgeloos thuis’ en ‘zorg in de wijk’ zitten wel bij elkaar in hetzelfde wijkgebouw. Wiebren: ‘Dat is handig voor de onderlinge afstemming en om bij uitval het van elkaar over te kunnen nemen. Het zorgt ook gelijk voor een goede doorstroming van cliënten als er een andere vorm van zorg nodig is. En voor de toekomst zou het mooi zijn als “zorg in de wijk” helpt bij het vroegtijdig herkennen van cliënten voor “zorgeloos thuis”.’

Instroom nieuwe professionals

Cordaan wil meer doen met mensen die de opleiding maatschappelijke zorg (MMZ) hebben voltooid. Wiebren: ‘Zo haal je automatisch ook de focus op welzijn binnen. Deze opleiding lijkt heel erg op die van verzorgende. Alleen de module “medicatie geven” ontbreekt. Daarom bieden wij die nu aan. Hiermee willen we zorgdragen voor een gevarieerde samenstelling van het team. Ook werven we zo weer nieuwe medewerkers voor de zorg.’

Huishoudelijk medewerkers

Wiebren: ‘Wat soms voor weerstand kan zorgen, is dat helpenden ook huishoudelijke taken oppakken samen met de cliënt. Dit kun je namelijk als een stukje welzijn en zelfredzaamheid zien. Maar voor de helpende kan dit niet het soort werk zijn, waarvoor zij een opleiding zijn gaan doen. Daarom proberen we nu juist huishoudelijk medewerkers aan te nemen. Dat werkt goed, want zij zijn dan ook weer mogelijke medewerkers die een opleiding tot verzorgende willen doen.’

Zorgen van naasten over VPT

Wiebren: ‘We merkten wel dat naasten wat zorgen hebben over VPT. Sommige naasten vinden het een onveilig idee als iemand thuis blijft wonen. Zeker als iemand al vaker heel gedesoriënteerd is. Wat als iemand zichzelf buitensluit? Maar uiteindelijk gaat het wel om de behoeftes van de cliënt. Goed in gesprek gaan met naasten is dan ook essentieel. En praten over verwachtingen over en weer. Wat kunnen we bieden en wat kunnen we waar maken? Hoe kunnen we thuis ook zorgdragen voor veiligheid? Wat zien we als aanvaardbare risico’s?’

Netwerk om cliënt heen

Wiebren: ‘Ook kijken we wat familieleden zelf kunnen doen. Ons doel is vooral om het netwerk om de cliënt heen in stand te houden. Als een dochter altijd de boodschappen doet, gaan wij dat niet overnemen. Daarbij houden we wel in de gaten dat de mantelzorger niet overbelast raakt. Als het te veel wordt, kunnen we het natuurlijk wel tijdelijk overnemen.’

Randvoorwaarden organiseren VPT

Daarnaast zijn er een aantal randvoorwaarden belangrijk om VPT goed te organiseren. Wiebren: ‘Op bestuurlijk niveau dient er draagvlak te zijn waardoor er vertrouwen ontstaat. Er moet ruimte zijn om te pionieren. Dat betekent dat je de behoefte aan snel resultaat moet loslaten. Je moet dit vanuit de juiste motivatie doen. Dus niet vanuit “met minder geld meer doen”, maar echt aansluiten bij de behoeftes van de cliënt en de innerlijke motivatie van medewerkers.’

VPT-teams starten bleek maatwerk

Daarnaast is op maat werken belangrijk. Wiebren: ‘Momenteel, in april 2023, hebben we in Amsterdam 14 teams. Het starten van die teams is overal anders gegaan. We hadden een draaiboek hoe te starten, maar uiteindelijk is het toch iedere keer maatwerk geweest. Zeker omdat iedere wijk in Amsterdam weer anders is. Zo is de betrokkenheid tussen buurtbewoners in Nieuw-West bijvoorbeeld veel groter dan in Oud-Zuid.’

Juiste vragen stellen

Wiebren: ‘Nog een tip is om de juiste vragen te stellen met elkaar. Leveren we VPT of modulair pakket thuis (MPT) en waarom dan? Hoe ziet de klantreis eruit binnen onze organisatie? Welke dingen gaan we uitbesteden en welke niet? Hoe gaan we dit uitdragen naar onze partners? Welke impact heeft VPT op hen? Welke rol nemen casemanagers bijvoorbeeld hierin? Wie heeft de regie over de coördinatie? Wat betekent dit voor de samenstelling van ons team?’

Meer weten

• Bekijk dit praktijkvoorbeeld: Verpleegzorg thuis in zelfstandige woongemeenschap