Aziz Boutaga (ZorgSpectrum): ‘Verpleegzorg thuis vraagt om relatiegericht werken’

VPT is anders dan wijkverpleging

Aziz: ‘De leidinggevende van de wijkverpleging was ook de wijkverpleegkundige van Vertrouwd Thuis. Gaandeweg ontdekten we dat deze twee vormen van zorg verschillende dingen zijn. We hebben toen gekozen voor aparte teams, met aparte managers. Dit werkt het beste in onze context, maar kan verschillen voor een andere organisatie of omgeving. Uit alle kennis die we hebben opgedaan, weten we dat er niet één goede manier bestaat voor de organisatie van VPT.’  

Samenstelling VPT-team

De teams per gemeente bestaan uit helpenden, helpenden+, een aantal verzorgenden individuele gezondheidszorg (IG) en een wijkverpleegkundige. Ondanks een vliegende start was het gaandeweg wel een zoektocht.

Instroom cliënten VPT

Aziz: ‘We kregen vooral mensen met beginnende dementie binnen vanuit casemanagers en de wijkverpleging. Maar de vraag is of het enkel om mensen met beginnende dementie moet gaan. Daar ga je dan in gesprek over met elkaar. Maar dan heb je het al snel over de cliënt. Terwijl de vraag natuurlijk is: Wat wil de cliënt zelf? Alleen door het voeren van het gesprek met de cliënt zelf en zijn mantelzorger, krijg je inzicht over verwachtingen, risico’s en aannames. Inzichten die nodig zijn om maatwerk te kunnen leveren.’

Voorlichting Vertrouwd Thuis

Aziz: ‘Om mensen te bereiken geven we inmiddels voorlichting over Vertrouwd Thuis aan ziekenhuizen, huisartsen, maar ook op plekken waar seniorenwoningen worden gebouwd. Ook hebben we intern gesprekken gevoerd. Dit vraagt namelijk ook om een cultuurverandering binnen de organisatie. De neiging is vaak om direct te gaan bieden wat mensen vragen en verwachten. Maar als iemand zich aanmeldt voor een wachtlijst voor een verpleeghuis zit daar een behoefte achter. Je hebt dus mensen nodig die oog hebben voor de vraag achter de vraag.’

Aannames rond VPT-onderzoeken

Aziz noemt als voorbeeld dat mensen zich soms aanmelden voor het verpleeghuis uit angst dat het straks niet meer zal gaan. ‘Denk daarbij aan een mantelzorger die bang is dat zijn familielid zal vallen. Maar de realiteit is dat je ook kunt vallen in het verpleeghuis. Het is belangrijk om in een open gesprek dit soort aannames te onderzoeken.’ Aziz komt ook aannames van ketenpartners tegen. 

‘Bijvoorbeeld dat de eigen bijdrage van de cliënt hoger is dan voor de wijkverpleging. Maar je komt vaak in aanmerking als wijkverpleging niet meer voldoende is. VPT kan een verblijf in een verpleeghuis voorkomen of uitstellen en is in die zin een stuk goedkoper.’ 

Relatiegericht werken

Aziz noemt het voeren van het goede gesprek regelmatig. Het is een belangrijk element in het relatiegerichte werken, naast het bieden van veel vertrouwen. Als er bijvoorbeeld onvrede is bij een mantelzorger, gaat de professional met de cliënt en de mantelzorger in gesprek. De professional kan Aziz daar dan bij vragen als ondersteuning, maar dat hoeft niet. 

Aziz: ‘Professionals hebben ook ruimte om “nee” te zeggen als ze merken dat de cliënt iets anders wil dan de mantelzorger. Dat zorgt dan voor een kleine escalatie. Daarna volgt een goed gesprek waarbij we uitgaan van de gezamenlijke intentie om vanuit de cliënt vervolg te geven aan de zorg. Die schuring is soms nodig om verder te kunnen.’ 

Faciliterende manager

Als manager faciliteert Aziz de zorgprofessional vooral. Aziz: ‘Ik kom oorspronkelijk niet uit de zorg. Daarom kan ik die gelijkwaardige partnerpositie wellicht ook makkelijker opzoeken. Dan zeg ik: “Jullie kunnen me van alles wijsmaken, want ik weet niet hoe het zit.”’

‘“Grapjas”, lachen ze dan. Maar ik stel wel heel veel vragen. Want ik wil het namelijk begrijpen en een ander geluid laten horen. Ook zeg ik het eerlijk als ik iets niet goed doe. Die oprechtheid maakt dat mensen je gaan vertrouwen.’

VPT inbedden in de organisatie

Een andere randvoorwaarde is dat je een bestuurder nodig hebt die echt begrijpt wat er allemaal nodig is om VPT in te bedden in je organisatie. Aziz: ‘Dit is niet zomaar een product dat je toevoegt aan je catalogus. Je moet echt met elkaar bedenken: Wat betekent dit voor onze processen? Hoe komt een cliënt binnen? Hoe hebben we nu de organisatie ingericht? Welke functies hebben we nu al in huis en kan het ook anders? Daarnaast moet je de vrijheid hebben om het in te richten op een manier die goed binnen je organisatie past en die je gaandeweg kunt ontwikkelen.’  

Evaluatiemomenten met zorgkantoor

Aziz: ‘Om dit in goede banen te leiden, heb je verder echt een vrijdenker nodig. Iemand die uitgaat van mogelijkheden en creatief is. Zo van: “Als het niet zo kan, dan doen we het zo.” En iemand die steeds goed de intenties uitspreekt. Waarom doen we wat we doen met elkaar? Ook werkt het goed om je plannen met het zorgkantoor te bespreken en een aantal evaluatiemomenten in te plannen. En ik adviseer echt om een buddy-organisatie op te zoeken als je dit gaat doen, zodat je met de andere verantwoordelijke kunt optrekken en uitwisselen.’ 

Nog meer denken vanuit de cliënt

Aziz: ‘Daarnaast streven we ernaar om echt nog meer vanuit de cliënt te gaan denken. Daarbij gaat het ook om: Wat wil de cliënt nog voor de toekomst? Wat kan het netwerk hierin betekenen? En wat is onze rol daarin? Zo was er een cliënt die een buurvrouw had die met haar scootmobiel een ongeluk had gehad in het trappenhuis naast de lift. Die vrouw had daardoor veel angst om zelf met haar scootmobiel naar de lift te gaan. Onze medewerker is toen met haar gaan oefenen door steeds mee te gaan naar de supermarkt. Na drie weken durfde ze het weer zelf en kon ze het zelfstandig. Dit levert meer op dan zeggen: “Wij gaan de boodschappen vanaf nu wel doen.”’

Meer weten

• Bekijk het praktijkvoorbeeld: Verpleegzorg thuis in zelfstandige woongemeenschap