‘De Zorgzame Buurt’: Meer, maar vooral ándere ouderenzorg in Stede Broec

Stede Broec is de nieuwe gemeentenaam van de plaatsen Grootebroek, Bovenkarspel en Lutjebroek in Noord-Holland. Omring levert in deze regio zorg. Samen met welzijnsorganisatie Ons Stede Broec, seniorenraad Stede Broec, woningcorporatie De Woonschakel en gemeente Stede Broec werkt Omring samen in de coalitie ‘De Zorgzame Buurt’ aan de woonzorgvisie.

Toekomst verpleeghuiszorg

Omring-bestuurder Frido Kraanen: ‘Er zouden de komende tien jaar in ons gehele werkgebied tien tot vijftien extra verpleeghuizen nodig zijn om de groei bij te houden. We zouden die wel kunnen bouwen, maar dan zijn er bij lange na niet genoeg medewerkers om de zorg en begeleiding daar te bieden. De vraag ligt wat ons betreft daarom op een ander niveau. Moeten we iedereen die geïndiceerd is voor een verpleeghuis in de toekomst ook in een verpleeghuis laten wonen? Wij vinden van niet.’

Daarmee lijkt de bestuurder de spijker op de kop te slaan. Maar voor verpleeghuiszorg in passende of passend gemaakte woningen buiten het verpleeghuis, is wel een omslag nodig. Omring is met haar partners die omslag aan het maken.

Geclusterde woonvormen

Frido Kraanen: ‘We hebben op dit moment in Stede Broec 134 verpleeghuisplekken. Als er niets verandert, hebben we er in 2030 ongeveer 250 nodig. Hoe minder verpleeghuisplaatsen we straks nodig hebben, des te geslaagder is dit project. We hebben een heel ander soort vastgoed nodig dan het klassieke verpleeghuis. We denken aan geclusterd wonen. Die woningen kun je bouwen, maar je kunt ook bestaande gebouwen daarvoor aanpassen. Deze maatregelen helpen trouwens ook de wooncrisis. Onderzoek leert dat voor ieder huishouden dat verhuist naar een passende woning, zeven verhuisbewegingen volgen waarvan ook starters profiteren. En dus is het goed als gemeente, corporatie, welzijn en wijzelf de beperkingen van onze organisaties overstijgen. Het gaat niet om ónze regels en wetten, maar om de behoefte van de mensen in Stede Broec.’

Over organisatiegrenzen heen

Maar het valt nog niet mee om de partijen buiten de grenzen van hun eigen organisatie te laten denken en werken. Kraanen: ‘We zijn elk van ons goed in het fragmenteren in beleidsterreinen. Dan zeggen we: dat die mevrouw geen zorg krijgt, is niet mijn schuld, want dit hoort bij de Wmo. Of: die meneer heeft wel hulp nodig, maar hij heeft de verkeerde indicatie. Dáár moeten we dus van af.’

De wil is er. Kraanen: ‘Iedereen is voor het concept van De Zorgzame Buurt. De volgende vraag is dan steeds ‘Maar hoe dan?’ We hebben twee keer een vrij gesprek gehad over hoe we samenwerking kunnen vormgeven. Het gaat zowel om de juiste woningen, maar ook om de juiste steun. Dat is vooral lastig omdat alle partijen op één of andere manier hun activiteiten op elkaar moeten afstemmen. De vraag kwam aan de orde: ‘Hebben we als corporatie en zorginstelling echt een woonzorgvisie van de gemeente nodig?’ Eigenlijk niet echt, maar als we zaken afstemmen, maakt het wel veel effectiever. Je merkt dat alle organisaties vooral gewend zijn om binnen de eigen organisatie beleid te maken, omdat dat je eigen bekende terrein is. Dat geldt ook voor Omring, maar we geloven sterk dat we die reflex moeten doorbreken.’

Ontschotten

Het is niet alleen de mindset die samenwerking lastig maakt. De Zorgzame Buurt krijgt vaart als beperkingen door wet- en regelgeving wegvallen. Wet- en regelgeving zitten nu in de weg, waardoor ontschotten niet wil lukken.

Kraanen: ‘De situatie van de burger houdt vaak geen rekening met een wettelijke ordening. De oplossing zit vaak in het verbeteren van de coördinatie. Vanuit één regie van gemeente, zorg, welzijn en corporatie nieuwe woonvormen bouwen voor kwetsbare ouderen en zorgen voor bijpassende ondersteuning. ‘

Als ontschotten nog niet goed wil lukken, zijn bypasses nodig. De partners van De Zorgzame Buurt zoeken naar deze bypasses. ‘Slimmer Wmo toekennen, minder formele zorg, het informele netwerk beter faciliteren,’ zo somt Kraanen op. De bestuurder wijst ook op de Participatiewet (de oude Wet werk en bijstand). ‘Daarmee kunnen bijvoorbeeld onbemiddelbare mensen met een soort nanny-systeem worden ingezet voor de ondersteuning van ouderen.’

Dorpsondersteuner

Karen Jonkers van Netwerk&Co doet onderzoek naar de mogelijkheden die inwoners in Stede Broec zien voor een fijne oude dag. Karlijn van Arkel is betrokken vanuit Nederland Zorgt Voor Elkaar, het landelijk netwerk van bewonersinitiatieven die zich bezig houden met welzijn, wonen en zorg. Samen richten ze zich op mogelijkheden voor door bewoners gedragen, praktische oplossingen voor welzijn, wonen en zorg binnen de lokale gemeenschap.

Karlijn: ‘We onderzoeken waar de energie zit bij bewoners, en of en waar zij verbindingen zouden kunnen leggen tussen vraag en aanbod. Want die verbindingen ontbreken nu. Net als in andere gemeentes zie je in Stede Broec dat niet alle bewoners bekend zijn met wat professionele organisaties kunnen betekenen. Er is veel ondersteuning mogelijk, maar bewoners weten het niet of willen er niet om vragen. Want de schroom om toe te geven dat iets niet meer goed gaat, laat staan een ander te vragen om hulp, is enorm. Niet alleen in Stede Broec, maar in heel Nederland. Andersom weten professionals ook vaak niet wat bewoners zelf al oppakken. Wij gaan bekijken hoe dat in Stede Broec beter op elkaar aan kan sluiten.’

Karen: ‘Veel mensen hebben het al goed voor elkaar en doen ook al veel voor hun mede-inwoners. Van de bevraagde wijkbewoners zei 98 procent dat ze best bereid zijn om hun buren te helpen.’ Waar het vooral om draait, is om netwerken van buurtbewoners sterker te maken en beter aan te laten sluiten op ouderenzorg. Karen: ‘Dat kan bijvoorbeeld door vanuit de gemeenschap dorpsondersteuners aan te stellen. In het dorp Wedde in Groningen hebben ze dat gedaan. Daar wordt de dorpsondersteuner betaald. Die rol leidde er daar toe dat de huisarts het een stuk rustiger kreeg.’

Meer weten

• Lees meer over de Bestuurlijke afspraken wonen en zorg
• Lees meer over de de Dialoognota ouderenzorg 2020 – 2040
• Lees ook: ‘Onze buurt De Posten: op naar een inclusieve wijk’
• Bekijk het themadossier Toekomst verpleeghuiszorg