Ernst van Koesveld (VWS): ‘Toekomst verpleeghuis als Intensive Care van de langdurige zorg’
Gepubliceerd op: 26-06-2023
‘Mensen willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen en zo veel mogelijk eigen regie houden. Dus moeten we de zorg naar de mensen brengen in plaats van andersom.’ Stelt Ernst van Koesveld, directeur-generaal Langdurige Zorg bij het ministerie van VWS. Wat betekent dit voor de verpleeghuizen? ‘Waarschijnlijk dat die de intensive care van de langdurige zorg worden. De plek waar de ouderenzorg het meest gespecialiseerd is. Voor mensen die het meest kwetsbaar zijn en waar wonen en zorg bij elkaar horen.’
In zijn functie heeft Van Koesveld meer dossiers op zijn bord dan alleen ouderenzorg. ‘De langdurige zorg is heel breed, dat vind ik juist ook mooi’, zegt hij. ‘Toch heeft de ouderenzorg zeker ook mijn bijzondere interesse. Ook omdat ik recent van dichtbij heb meegemaakt hoe belangrijk ondersteuning en zorg – professioneel en informeel – aan het einde van het leven is. Maar ook hoe rafelig het einde van het leven is De pijn van het afscheid nemen van het leven kun je niet wegnemen. Toch vind ik het mooi dat ik dit intensief heb kunnen meebeleven.’
Als econoom heeft Van Koesveld een lange carrière achter de rug bij het Ministerie van Financiën. Acht jaar geleden maakte hij de overstap naar VWS. ‘Ik vond dit interessant omdat zorg iets heel persoonlijks is’, vertelt hij.
‘En van publiek belang. Het persoonlijke en politieke ligt hier dichtbij elkaar. Je staat bij dit ministerie wat meer in de wind. Minder achter de dijk dus, minder op afstand. Mijn vrouw werkt ook in de zorg. We nemen heus niet iedere avond de zorg door hoor. Maar soms heb ik toch wel vragen voor haar. De inhoud interesseert mij enorm. Hoe zit het? Hoe kan ik de puzzels oplossen om het publiek belang van de zorg te dienen? De zorg heeft zoveel dimensies en je moet het echt van alle kanten bekijken. Dat vind ik het mooie ervan.’
Subsidie bouw geclusterde verpleegzorgplekken
Van Koesveld zag de presentatie van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) vorige zomer als een bijzonder moment. ‘Enerzijds omdat wonen en zorg zo nauw met elkaar samenhangen’, vertelt hij. ‘Anderzijds omdat het programma samenwerking vraagt tussen het Rijk en lokale partijen. Je ziet nu dat alle gemeenten bezig zijn met de ontwikkeling van een woonzorgvisie. Er moeten 900.000 nieuwe woningen worden gebouwd. Bijna een derde daarvan is voor de snelgroeiende groep ouderen. Die hebben verschillende behoeften en mogelijkheden: nog heel zelfstandig of juist heel kwetsbaar. Voor die laatste groep willen we 40.000 woonzorgplekken creëren. De helft daarvan moet in 2030 al gerealiseerd zijn. We stellen een subsidie beschikbaar om de bouw van geclusterde verpleegzorgplekken rendabel te maken.’
Groei ouderenzorg: thuis en geclusterd
Woningcorporaties en gemeenten willen aan de slag met de woningbouw voor ouderen. ‘De groei van de zorg voor ouderen zit vooral in zorg thuis’, zegt Van Koesveld. ‘En in zorg in een geclusterde setting. Het aantal plekken in traditionele verpleeghuizen groeide de laatste jaren nauwelijks meer. En dat geldt ook naar de toekomst toe.’ Dit stelt ook eisen aan de mensen in de zorg, vervolgt Van Koesveld.
‘En dus houdt het verband met het programma Waardigheid en trots voor de toekomst. Hierin speelt goede voorbeelden delen een belangrijke rol. Goede voorbeelden wijzen de weg. Het moet anders, we willen het anders en het kan anders. Het gebeurt ook, de goede voorbeelden zijn er al.’
Nieuwe wegen inslaan om personeelsschaarste op te lossen
Toch is het bepaald geen geringe opgave. Woningen zijn een schaarse factor, personeel voor de zorg is er ook een. ‘Dit plaatst de zorg meer in de context van de samenleving. Dat is een wederkerige relatie. De zorg betekent veel voor de samenleving en doet daar ook een beroep op. Bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt’, zegt Van Koesveld. ‘Er zijn nu al 50.000 vacatures in de zorg. Die zijn onmogelijk te vervullen. En andere marktsectoren hebben net zo goed mensen nodig.’
‘We zullen nieuwe wegen moeten verkennen én inslaan. Sterker nog: dat gebeurt al op veel plekken. Waardigheid en trots voor de toekomst schetst daarbij de context van ‘het kan wel’. Dat spreekt mij aan.’
Goede voorbeelden toekomstbestendige verpleegzorg
In de Kennisbank toekomstbestendige verpleegzorg van Waardigheidentrots.nl vind je kennisdossiers op verschillende thema’s die de verpleegzorg helpen toekomstbestendig te worden. Zoals bijvoorbeeld de thema’s Technologie, Langer thuis en Informele zorg.
Zelfredzaamheid en samenredzaamheid sleutelbegrippen ouderenzorg
Naast zelfredzaamheid wordt ook samenredzaamheid een sleutelbegrip in de ouderenzorg. De kracht die in de samenleving zit, wijst de weg naar de toekomst. Hoe ziet Van Koesveld de rol voor de samenleving voor zich? ‘Een belangrijke vraag is: wat kunnen mensen nog zelf en wat kunnen ze leren als ze ouder worden?’, zegt hij. ‘Het gaat niet alleen om zelfredzaamheid, maar ook om samenredzaamheid. Er zit heel veel kracht in de samenleving. Niet op elke zorgvraag past een zorgantwoord. Maar als zorg nodig is, moet die er zijn. Dat blijft natuurlijk zo. Maar voordat het zover is eerst kijken wat mensen zelf kunnen. En ook welke ondersteuning technologie kan bieden. Er zijn veel mooie voorbeelden van koude technologie de bijdraagt aan warme zorg. Dertien voorbeelden daarvan zijn door Vilans voorgesteld aan de zorgkantoren. Die gaan in de zorginkoopgesprekken ook sturen op de inzet daarvan.’
Goede voorbeelden reden voor optimisme
Wat als het niet lukt? De arbeidsmarktproblematiek en het woningentekort zijn maar al te reëel. ‘We hebben geen andere keus dan het te laten lukken’, zegt Van Koesveld. ‘Als we het niet goed organiseren, gaan gaten vallen die willekeurig zijn. Dat is het laatste wat je wil. Gelukkig zie ik genoeg goede voorbeelden om optimistisch te kunnen zijn. Voorbeelden van waar goede zorg thuis wordt geleverd. Of waar dit in geclusterde woningen tot stand wordt gebracht. Oplossingen komen soms ondanks het systeem tot stand. Liever zie je dat oplossingen dankzij het systeem opkomen. Maar hoe ze ook ontstaan, het is belangrijk dat ze worden gedeeld.’
Waardigheid en trots voor de toekomst
Ernst van Koesveld: ‘Daar komt Waardigheid en trots weer om de hoek kijken. Om aan anderen te vertellen waarom en hoe het bij die ene partij wel lukt. Daarom vind ik dat programma zo mooi.’
Samen voorbereid zijn op de toekomst. Daar helpt ‘Waardigheid en trots voor de toekomst’ bij. Samen brengen we in kaart wat nodig is en zetten we stappen om de ondersteuning en zorg toekomstbestendig te maken bij locaties, organisaties en de keten. We richten ons daarbij op het sneller en makkelijker benutten van kennis en op het versterken van het leer- en verandervermogen van de sector, zodat er ook in de toekomst flexibel kan worden ingespeeld op ontwikkelingen.
Heeft Van Koesveld zelf al een beeld van hoe hij die toekomst gaat vormgeven? ‘Als je in je directe omgeving overlijdens meemaakt, ga je daar wel over nadenken’, zegt hij. ‘Ik hoop dat ik blijf denken in termen van wat ik nog wel kan. Dat kan zelfs bij dementie. De ervaringen met Dementalent zoals bij Radio Kootwijk en de aanpak van hoogleraar Anne Mei The leren me dat. Ik gun het iedereen dat je zo in het leven blijft staan. Mezelf ook. En ik hoop dat ik op tijd nadenk over hoe verder als dat nodig wordt. Vanuit de gedachte welke kwaliteit van leven dan belangrijk is.’
Meer weten
Deel deze pagina via:
