De ijsbergmethode stap voor stap

Wat heb je nodig?

• Geprinte poster(s) op A0-formaat, zie downloads
• Geeltjes
• Stiften
• Eén facilitator per groep

Deelnemers

Omdat het doel van de ijsbergmethode is om een zo breed en diepgaand mogelijk beeld te krijgen van het probleem, de situatie of opgave is het raadzaam om een goede afspiegeling van de organisatie mee te laten doen. Dat betekent bij een zorgorganisatie een goede vertegenwoordiging van alle lagen van de organisatie: van cliënt tot raad van bestuur. Op die manier krijg je een goed uitgediept beeld. Het kan zijn dat dit de deelnemende groep erg groot maakt. In dat geval is het handig om deze op te delen in kleinere groepjes van maximaal 8 personen. Geef ieder groepje een eigen geprinte poster van de ijsberg.

Werkwijze stap voor stap

1. Start met het gezamenlijk identificeren van de opgave. Begin met een vraag, situatie, opgave, organisatie of probleem dat je wilt analyseren.
2. Iedereen in de groep schrijft voor zichzelf en zonder overleg op geeltjes welke dingen er naar boven komen. Je doet dit 5 minuten per laag en je begint hiervoor bovenin de ijsberg. Vervolgens plakken de aanwezigen een voor een de geeltjes op de laag, en geven een korte toelichting. Geeltjes die qua inhoud overeenkomen kun je bij elkaar plakken om het overzichtelijk te houden. Aan het eind vat de facilitator kort samen wat er in de betreffende laag naar boven is gekomen. Daarna ga je verder met de laag eronder.
3. Zijn alle lagen gevuld? Dan vraag je de groepen te reflecteren en te beschrijven welk beeld ze hebben zien ontstaan en wat dit oproept. Dan presenteren de groepen hun ijsbergen aan elkaar. Nu vraag je aan alle deelnemers wat opvalt en welke dingen dit oproept. Wat geeft handelingsperspectief? Waar zitten de knelpunten? Waar schuurt dit met ontwikkelingen (in de buitenwereld)? Wat staat op spanning?
4. Om hierna aan de slag te gaan met het reframen is het goed om eerst gezamenlijk stil te staan bij de verschillende aannames en overtuigingen die naar boven zijn gekomen. Welke aannames doen we die niet per se waar hoeven te zijn, maar wel voor een groot deel bepalen hoe wij de zaken inrichten met elkaar? Zorg dat je deze apart noteert of opslaat, zodat de deelnemers ze kunnen meenemen naar een volgende sessie.

Lees meer over de ijsbergmethode

Causal layered analysis

De eigenlijke naam van de werkvorm ijsberg is causal layered analysis (CLA), in het Nederlands heet het causaal gelaagde analyse. Deze methode is gebaseerd op het werk van futurist Sohail Inayatullah.