Behoefteonderzoek in de wijk: laat ouderen meedenken over hun toekomstige woonomgeving

Voor zorgorganisaties vraagt dit om zicht te krijgen op de balans tussen inwoners, voorzieningen en faciliteiten in de wijk. Daarnaast is het nodig dat ouderen kunnen meedenken over hun toekomstige woonomgeving. In de rapportage staat het behoefteonderzoek van zorgorganisatie Surplus als goed voorbeeld genoemd.

Zorgvragers die naar eigen behoeftes op een prettige manier in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen, in interactie met hun sociale netwerk. Daarvoor staan 3 aandachtsgebieden beschreven in de rapportage. Namelijk:

• Zelfredzaamheid. Het vermogen van iemand om zichzelf te redden op alle levensterreinen waarbij diegene minimaal professionele ondersteuning en zorg ontvangt.
• Samenredzaamheid, het vermogen om zich te redden met behulp van familie, vrienden, buren en vrijwilligers.
• Inclusiviteit. Het kunnen meedoen van zorgvragers in de samenleving.

Over de rapportageserie ‘Het huwelijk van wonen, zorg en welzijn’

Adviesorganisatie AAG voerde voor het ministerie van VWS al eerder een onderzoek uit naar de effecten van het overheidsbeleid op het scheiden van wonen en zorg. Dit resultaat heeft AAG opgetekend in het eerste deel ‘Markt, visie & beleid’. Meer weten over het eerste deel? Lees dan het artikel Betrokken partijen willen ondersteuning bij transitie scheiden van wonen en zorg.

Welzijn van belang bij preventie

Een integrale benadering van zorg is van belang. Het rapport noemt als voorbeeld het gedachtegoed van Positieve Gezondheid dat een brede blik stimuleert om alle domeinen mee te nemen die van invloed zijn op gezondheid. Ook andere factoren worden genoemd, zoals een beperkt opleidingsniveau, laaggeletterdheid en een migratieachtergrond. En er is specifieke aandacht voor welzijn. Welzijn heeft namelijk niet alleen invloed op de kwaliteit van leven, maar kan ook een grote bijdrage leveren als het gaat om signalering en preventie.  

3 bewezen methoden voor zicht op behoeftes

De fysieke omgeving van ouderen heeft invloed op de ervaren kwaliteit van leven. Daarom is het belangrijk om de toekomstige gebruiker te betrekken bij de realisatie van de nieuwe omgeving. In het rapport staan 3 bewezen methoden:

1. Behoefteonderzoek: Momenteel sturen de meeste zorgorganisaties op basis van objectief meetbare behoeften zoals indicaties en zorgvragen. Echter, om bewoners echt te helpen dienen de behoeften van de cliënt in kaart te worden gebracht met behoefteonderzoek.
2. Hop-on Hop-off spel. Dit is een spel waarmee senioren een rondje door de eigen toekomst kunnen maken. Het is ontwikkeld door partners van ZorgSaamWonen en ouderen hebben meegeholpen met de ontwikkeling van het spel.
3. Empathy mapping. Deze methode helpt om inzicht te krijgen in het perspectief van de gebruiker, wat vervolgens wordt uitgewerkt in zogenaamde doelgroepprofielen.  

Zicht op toekomstige woonomgeving ouderen

Een gezonde balans tussen inwoners, voorzieningen en faciliteiten vraagt van zorgorganisaties om hun blik meer naar buiten te richten. Zo kunnen zorgorganisaties met een wijkscan onder andere voorzieningen voor wonen, welzijn en zorg in kaart brengen, evenals  aanwezige netwerken, zowel fysiek als digitaal. Het resultaat is een wijkprofiel dat inzicht aan de organisatie kan geven in wat er nodig is.

Bekijk ook het artikel WoonZorgwijzer Plus helpt bij opgave wonen en zorg ouderen. VVT alliantie Waardenland wil met dit instrument gezamenlijke lokale vraagstukken in beeld brengen om daar zorg en wonen op in te kunnen richten.

Voorbeeld behoefteonderzoek Surplus

Zorgorganisatie Surplus wil inspelen op de wens om langer zelfstandig te blijven wonen en ontmoetingen in de wijk te faciliteren. Zij breiden dan ook niet uit op verpleeghuiscapaciteit, maar willen zoveel mogelijk inzetten op alternatieve woonvormen, zoals geclusterd wonen. Zij hebben daarvoor een behoefteonderzoek uitgevoerd onder de senioren-bewoners van de wijk Heksenwiel in Breda. Deze groep bestond uit: huidige zorgvragers, toekomstige zorgvragers en vitale ouderen (huurders die zelfstandig thuis wonen zonder zorgvraag).

Het resultaat was een rapport en een overzichtelijke praatplaat.

Samenhang in beleid toekomstige woonomgeving ouderen

Er zijn voor wonen en zorg 3 soorten beleid van belang:  

• Het Integraal Zorgakkoord (IZA) is er om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Het IZA gaat over de structuur, het vastleggen van samenwerkingsafspraken en de verbinding met de zorgpartijen.
• Het Programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) heeft als doel om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen, met passende ondersteuning en zorg.
• Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) streeft er naar om de bestaanszekerheid te herstellen, kansengelijkheid te vergroten en gezond leven makkelijker te maken. Het GALA zorgt voor een lokale vertaling van landelijke afspraken en heeft vooral effect op het gemeentelijke beleid dat over gezondheid en preventie gaat.

Kansen en risico’s

Gezamenlijk heeft dit beleid als doel de beweging van zorg naar gezondheid te ondersteunen, het welzijn van inwoners de vergroten, de zorguitgaven beheersbaar te houden, in te spelen op de arbeidsmarktproblematiek en de capaciteit efficiënt in te zetten. Het langer thuis wonen van ouderen kan hieraan bijdragen. Hiervoor is namelijk een gezonde leefomgeving nodig waarin gezond gedrag gestimuleerd wordt en de gezondheidszorg toegankelijk wordt gemaakt. 

Toch is de grote uitdaging de toenemende druk op de woningmarkt. De vraag naar aangepaste woningen en andere vormen van wonen voor ouderen neemt toe. Maar dan zullen deze woningen wel gerealiseerd moeten kunnen worden.

Meer weten?

• Download de rapportage Wij(k) in zicht.
• Lees het artikel Betrokken partijen willen ondersteuning bij transitie scheiden van wonen en zorg
• Lees het artikel WoonZorgwijzer Plus helpt bij opgave wonen en zorg ouderen
• Lees meer over het thema Toekomstbestendige zorg en Langdurende zorg thuis