Externe leefcirkels: Pieter van Foreest deelt ervaringen en tips in toolkit

Locatiemanager Jet Timmerman bij Pieter van Foreest is een van hen. Zij vertelt over haar deelname in de werkgroep om de implementatietoolkit Externe leefcirkels te realiseren.

Op zoek naar antwoorden

'De toepassing van externe leefcirkels staat nog in de kinderschoenen', vertelt Timmerman. Er zijn veel vragen waar je eerst een duidelijk antwoord op wilt hebben. Hoe en voor wie zet je externe leefcirkels in? Wat is de verantwoordelijkheidsverdeling tussen zorgverleners en naasten als er buiten de deur wat gebeurt? Welke ervaring hebben andere ouderenzorgaanbieders al opgedaan? Hoe zit het met de privacywetgeving? Welke leveranciers zijn er? Deelnemen aan de werkgroep waarin de implementatietoolkit voor externe leefcirkels is gemaakt was daarom een waardevolle ervaring.'

Kennis en ervaring delen

Het voorbereidende werk dat Vilans al heeft gedaan voordat de werkgroep van start ging, betekende dat de werkgroep heel gericht aan de slag kon gaan, zegt Timmerman. 'Je brengt daarbij als deelnemende zorgaanbieders allemaal je eigen ervaringen en vragen in', vertelt ze. 'En je haalt ook bij anderen kennis op. Intern in je eigen organisatie, bijvoorbeeld om duidelijk te krijgen wat daar het denkkader is over veiligheid versus vrijheid. Soms is er meer ruimte dan je denkt.' Ze vervolgt: 'Maar je gaat ook te rade bij externe partijen, zoals bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd op het punt van veiligheid en verantwoordelijkheid.'

Verantwoordelijkheid bespreken

De verantwoordelijkheidsverdeling was een belangrijk gespreksonderwerp in het proces. 'We kwamen gezamenlijk tot de bevestiging dat die verantwoordelijkheid voor de cliënt niet zwart/wit is', vertelt Timmerman. 'De vraag wie achter de cliënt aan gaat als die buiten de leefcirkel gaat, bespreek je als zorgverleners en naasten met elkaar. Dat kan dus van cliënt tot cliënt verschillen. Het kan een zorgverlener zijn, maar ook een naaste of een vrijwilliger. Je legt dat vast in het individueel zorgplan. We moeten overigens niet overschatten hoe vaak het nodig is dit gesprek te voeren.'

Leefcirkels als tussenfase

'Het was waardevol om in de projectgroep over die verantwoordelijkheid te kunnen spreken. Door de gesprekken realiseerde ik me op een gegeven moment dat de leefcirkels tijdelijk zullen zijn. Ik verwacht dat we ze over vijf of tien jaar niet meer gebruiken, omdat ze niet bijdragen aan de veiligheid. We realiseren ons steeds meer hoe belangrijk vrijheid is, daarom zie ik de leefcirkels ook echt als een tussenfase. Ze zijn nu nog nodig, om onszelf de ruimte te geven om verdere vrijheid in ons denken te creëren, is mijn idee. In de projectgroep bleken daar toch nog wel verschillende opvattingen over te bestaan. Ook de discussie daarover was leerzaam.'

Vrijheid

Zelf heeft Timmerman al meerdere jaren ervaring met externe leefcirkels. 'We hebben daarin een ontwikkeling doorgemaakt', zegt ze. 'In het begin was het standpunt: iedereen die van de afdeling af gaat, moet een tracker om. Nu gaan we daar genuanceerder mee om. Voor degenen voor wie het nodig is, biedt het vrijheid. Voor de zorgverleners en naasten geeft het een gevoel van veiligheid, en het besef dat het bijdraagt aan de kwaliteit van leven van de cliënt. Het geeft ook rust op de afdeling. Dus het is ook prettig voor het team en voor de overige bewoners.'

Vertrouwen versterken

Timmerman heeft onderzoek gedaan naar wat er gebeurt als cliënten naar buiten gaan. 'Dit was vooral belangrijk voor de zorgverleners, want die zijn het meest bang dat er iets kan gebeuren. Daarom hebben we cliënten op afstand laten volgen door een observator. De conclusie: er gebeurde heel veel. Op kwaliteit van leven van de cliënt wel te verstaan, maar juist geen vervelende dingen. Ik kan andere organisaties die met externe leefcirkels aan de slag gaan echt aanraden in de beginfase ook met een observator te werken. Door dit te doen versterk je het vertrouwen. Cliënten vrijheid geven heeft immers invloed op de cultuur van het team en daar moet je rekening mee houden.'

Dit neemt niet weg dat het altijd kan voorkomen dat er een cliënt is voor wie het gebruik van externe leefcirkels niet werkt, voegt ze hieraan toe. 'Dan moet je multidisciplinair en liefst met de naasten erbij, op zoek naar een andere oplossing. Maar het is nooit een rechtvaardiging om de hele afdeling gesloten te houden en externe leefcirkels dus voor geen enkele cliënt toe te passen.'

Praktische meerwaarde toolkit

Het werk en de discussies in het projectteam hebben een toolkit voor externe leefcirkels opgeleverd die voor heel veel ouderenzorgaanbieders waardevol zal zijn, stelt Timmerman. 'Het helpt echt bij de implementatie ervan. Een algemeen innovatie stappenplan is veel té algemeen. Mijn persoonlijke ervaring is dat dit heel moeilijk te vertalen is naar de specifieke zorgvraagstukken, waarmee wij in de ouderenzorg te maken hebben.'

Belangrijkste les

'Ga alsjeblieft niet zelf het wiel uitvinden. Dat is al gedaan met deze toolkit. Die beschrijft heel helder de stappen in het implementatieproces. De belangrijkste les daarbij blijft voor mij dat je eerst als organisatie een visie moet ontwikkelen op de toepassing van zorgtechnologie en daarop je beleid moet ontwikkelen, voordat je ergens in gaat investeren. Niet andersom.'

Download implementatietoolkit

Een implementatietoolkit vereenvoudigt doelgerichte implementatie van externe leefcirkels via een overzichtelijk stappenplan vol tips, geleerde lessen en voorbeelddocumenten. Waardigheid en trots voor de toekomst en Zorgvernieuwing in Versnelling hebben de implementatietoolkit Externe leefcirkels samengesteld in samenwerking met diverse zorgorganisaties die hun ervaring wilden delen.

Lees meer en download de implementatietoolkit