Sociale innovatie hoeft niet duurder te zijn

In de zoektocht naar verandering door ZorgSpectrum lag de focus in het begin op zorgtechnologie, maar gaandeweg hun proef werd duidelijk dat de essentie bij sociale innovatie is te vinden. Het leidde tot meer rust en aandacht, tot veel minder ziekteverzuim en tot een nieuwe visie op de werving van nieuwe medewerkers.

Meer aandacht, rust en werkplezier

De sociale innovatie op de pilot-afdeling van zorgorganisatie ZorgSpectrum is strak ingekaderd:

• Innovaties moeten aansluiten bij persoonsgerichte zorg.
• Vernieuwing moet cliënten meer regie geven over hun eigen leven.
• Digitale vernieuwingen moeten medewerkers concreet ontlasten.
• Vernieuwingen moeten aansluiten bij ‘het nieuwe werken’, waarbij talenten belangrijker zijn dan diploma’s.
• VIG-niveaus zijn niet langer bepalend bij werving en selectie.

Deze inkadering is effectief gebleken. Wat niet paste, werd niet uitgevoerd. Cruciaal is dat werken volgens deze kaders bij De Kuifmees leidde tot een sfeer van meer aandacht, meer rust, meer werkplezier. En niet tot duurdere zorg.

Het nieuwe werken

Een belangrijk onderdeel van sociale innovatie op De Kuifmees was ‘het nieuwe werken’. Niet langer was het diploma van de medewerker of het functieniveau bepalend voor het werk op de afdeling. Talent en voorkeuren werden belangrijker. Evenals de insteek dat in principe iedereen samen met bewoners leuke dingen moet kunnen doen. Niet alleen de welzijnsmedewerker en activiteitenbegeleider dus.

Manager Zorg en Welzijn Monique van Rijn: ‘Iedereen voelde zich voorheen voor van alles verantwoordelijk. Door die drukte raakten collega’s overprikkeld. Hoe moet dat dan wel niet aanvoelen voor de bewoners? Want die merken die permanente stress ook. Nu gaat het anders.’

Specialist of generalist

‘We ontdekten dat er activiteiten zijn die iedereen kan doen’, zegt Monique. ‘Iemand ondersteunen bij het bereiden van de maaltijd, bijvoorbeeld. Daar is niet per se een diploma voor nodig. We hebben veel meer op talenten ingezet, dus op zaken die mensen leuk vinden om te doen en die ze ook goed doen. We hebben de activiteiten uit de takenlijst gecombineerd met categorieën collega’s. Ben je een specialist (bevoegd en bekwaam), T-shaped (generalist met extra bekwaamheden) of een generalist? Met dit soort nieuwe indelingen kwam er al bouwende veel meer ruimte om medewerkers werk te laten doen dat bij ze paste.’

Traditionele functies loslaten

Door ‘het nieuwe werken’ hebben ze bij De Kuifmees traditionele functies losgelaten. ‘We zijn anders naar onze personeelsformatie gaan kijken en zijn anders gaan werven’, vertelt Monique. ‘Welk type collega’s hebben we nodig? Dat is belangrijker dan kijken naar diploma’s en functieniveaus. Allerlei basiskennis kunnen we nieuwkomers makkelijk aanleren. Wat niet kan worden aangeleerd, is dat je snapt wat persoonsgerichte zorg inhoudt en dat je onze visie begrijpt en letterlijk doorleeft.’

‘Die spirit slaat aan’, benadrukt Najla. ‘Mensen die hier komen werken, willen niet meer weg. Er is nauwelijks verloop en er zijn geen vacatures. In de pilot-periode bleek ons ziekteverzuim 60 procent onder het landelijk gemiddelde te liggen.’

Geld anders besteden

Monique over de arbeidsmarktcomponent tijdens de pilot: ‘Alle zorgorganisaties zijn bezig met de complexe puzzel omtrent arbeidsmarkttekorten, groeiende zorgvraag en anders organiseren van werk. Wij zijn blij dat we samen met de zorgprofessionals een passend puzzelstuk hebben weten te vinden en leggen het graag in de grote regionale en landelijke puzzel.’

Het passende onderdeel van de puzzel is niet duurder. ‘Het nieuwe werken’ op De Kuifmees leidt er ook toe dat geld anders wordt besteed. Najla: ‘We gaan niet minder uren draaien, maar wel in een andere mix. Het geld wordt dus anders besteed, meer gericht op bewoners. Is meer dure mensen beter voor de kwaliteit? Doen we het goed als de verpleegkundige zorg oké is? Het verhaal is dus veel breder en dat hoeft niet meer geld te kosten.’

Sociale innovatie regionaal kopiëren

Eind juni is de tien weken durende pilot geëvalueerd. Dat De Kuifmees op deze manier doorgaat, staat vast. Kunnen collega-organisaties in de regio en elders deze werkwijze overnemen? ‘Daar hopen we op’, zegt Monique. Maar het gaat niet vanzelf. Invoeren in een andere organisatie gaat stap voor stap en moet passen bij de betreffende afdeling. Ook moet elke volgende afdeling samen met de zorgprofessionals een eigen lijst met activiteiten maken en die combineren met talenten, ervaring en voorkeuren van medewerkers. Dat is voor elke afdeling anders. Maar als je met deze stappen rekening houdt, kunnen andere organisaties ook baat hebben bij deze manier van werken.’

‘Sociale innovatie leer je niet op een dag of door een rapport te lezen’, besluit Najla. ‘Je kunt niet morgen starten. Je moet het eerst ervaren en voelen. Draai mee, probeer het uit, wees ambassadeur en leer van je fouten. Monique en ik willen graag onze kennis delen.’

Meer lezen

• Op het Waardigheid en trots-congres 2022 sprak ZorgSpectrum samen met zorgkantoor over de toekomst van de verpleeghuiszorg. Lees erover in 25.000 verpleegzorgplaatsen erbij? ‘Laten we het avontuur aangaan!’

Bekijk ook deze artikelen:

• Omdenksessie: Welk arbeidsmarkttekort?
• Cordaan ziet liever de kansen dan de krapte op de arbeidsmarkt