‘Werkplezier? Daarvoor is het ook nodig dat je zegt wat je lastig vindt!’

Aukje: ‘Ik ken een zorgmedewerker die het lastig vond om de roosters te maken. Ze had moeite om zich goed te kunnen concentreren, werd heel erg afgeleid door alle rumoer op de afdeling. Ze durfde het bijna niet, maar ondernam uiteindelijk toch de stap om met haar leidinggevende en het hele team te overleggen. Ze stelde voor om iedere dag twee uur thuis te werken, want dan zou ze de roosters veel sneller hebben gemaakt. Haar team zei onmiddellijk ‘ja’ en dat kwam haar werkplezier ten goede.’

Schaamte overwinnen, voorkomt burn-out

Aukje is ook auteur van het boek ‘Nooit meer doen alsof. Dank je schaamte en maak het je kracht.’ Aukje: ‘In bovenstaand voorbeeld duurde het even voordat deze zorgmedewerker durfde te vertellen dat het haar niet lukte om de roosters tijdig af te krijgen op het werk. Vaak speelt schaamte een rol. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor mensen die het lastig vinden om met technologie om te gaan. Of voor medewerkers die gebrek aan tijd en ruimte ervaren om te kunnen leren. Als zulke dingen nooit worden uitgesproken, kunnen er gevoelens van burn-out ontstaan.’ Daarnaast is het belangrijk dat mensen elkaar ook durven aan te spreken.

Een openhartig gesprek

Voor werkplezier is het dan ook belangrijk om eerst te zorgen voor een veilige werkcultuur. Leidinggevenden hebben hier een belangrijke voorbeeldrol in. Aukje: ‘Zelfonthulling roept zelfonthulling op. In mijn eigen boek doe ik dat ook. Daarin deel ik dat ik me soms een nepprofessor voel en een tijd last had van singleschaamte. Verder ken ik een directeur van een zorginstelling die een pot met mayonaise op tafel zette. Naar aanleiding daarvan vertelde hij aan zijn team dat hij zich lange tijd geschaamd had omdat hij te dik was en moeite had om zich in te houden bij het eten. Hierdoor gingen andere teamleden ook vertellen over hun verslavingen en waar ze veel last van hadden. Dat gesprek zorgde voor veel intimiteit en verbondenheid.’

Drie belangrijke kenmerken

Uit onderzoek naar organisaties waar mensen met plezier werken, blijkt dan ook dat er drie kenmerken heel belangrijk zijn.

1. In die organisaties zijn mensen steeds bezig met leren, waarbij zwaktes en schaamte bespreekbaar gemaakt worden.
2. De medewerkers ervaren hun werkplek als veilig thuis, waardoor zij zich ook durven uit te spreken.
3. Er zijn dagelijkse routines die ervoor zorgen dat mensen ook continu worden uitgenodigd om zich uit te spreken.

Een van de onderzochte organisaties had bijvoorbeeld een buddysysteem. Een zorgmedewerker die ergens ‘zwak’ in was werd gekoppeld aan een zorgmedewerker die dat wel goed kon en vice versa. Zo wordt het ook gemakkelijker om elkaar te coachen en van elkaar te leren. Zeker als je als organisatie uitgaat van de ambitie dat leren en groeien voor iedereen is weggelegd.’

Dit kun je zelf doen

Toch kunnen medewerkers ook zelf iets bijdragen door hun schaamte bewust in te zetten. Aukje: ‘In onze Westerse samenleving rust een taboe op het gevoel van schaamte. We schamen ons dat we ons schamen. Terwijl schaamte juist een uitnodiging is om te kijken naar je eigen of andermans gedrag. Op het moment dat je zelf merkt dat je iets aan het vermijden bent, kan je bij jezelf nagaan of schaamte wellicht een rol speelt. Zo ja, dan is dit een goed moment voor zelfonderzoek. Bijvoorbeeld: “Potverdorie, ik heb vandaag weer niet genoeg aandacht besteed aan de bewoners.” Achter schaamte zit altijd een verlangen, zoals het verlangen om een betere zorgmedewerker te zijn en echt diep contact met je bewoners te hebben. Hiermee kun je voor jezelf een actieplan maken. Bijvoorbeeld: “Morgen ga ik eens zo’n vraag stellen aan een bewoner die op zo’n Pickwick-theezakje staat.”’

Zoek collega’s op

Voor leren is het helaas zo dat niet iedereen ervaart dat daar tijd en ruimte voor is binnen de organisatie. Aukje: ‘Dan kan het alsnog helpen om een paar collega’s op te zoeken met wie je een goede band hebt. Je kunt dan samen naar je leidinggevende stappen om dit probleem bespreekbaar te maken. Zo voel je je minder alleen. Wat goed werkt is om van tevoren een brainstorm te doen en dingen met elkaar te delen waar je je voor schaamt. Niet alleen breek je daarmee het ijs en zorg je voor humor, je wordt er ook nog eens veel creatiever door. Dat komt het gesprek weer ten goede.’

Dit artikel is tot stand gekomen op basis van de opnames van de presentatie van Aukje Nauta op het Waardigheid en trots-congres Werken met plezier eind 2021.